In het kader van successieplanning kiest men er al eens voor om een schenking van roerende goederen te doen zonder betaling van schenkingsrechten[1]. Denk maar aan een handgift van juwelen, een bankgift van effecten of een bankgift van gelden. Indien de schenker níet overlijdt binnen de drie jaar te rekenen vanaf de schenking, blijft het een belastingvrij verhaal. Komt de schenker wél te overlijden binnen de drie jaar na de schenking, dan zal het geschonkene alsnog onderworpen worden aan de – hogere – successierechten[2].
Soms kan men evenwel in de situatie terechtkomen waarbij de gezondheidstoestand van de schenker snel achteruitgaat. Hoewel op dat moment geen prioriteit, kan het toch van belang zijn om stil te staan bij de mogelijkheden die er zijn om de hogere successierechten te vermijden.
1 Het pacte adjoint
In de praktijk wordt voor een onderhandse schenking meestal (en zo valt het ook aan te raden) een document opgemaakt, het zogenaamde “pacte adjoint”. Dit document strekt tot bewijs van de gedane schenking, en laat toe om eventuele bijkomende voorwaarden van de schenking op te nemen (bijvoorbeeld een terugkeer bij overlijden of een verbod tot vervreemding van de geschonken goederen).
De begiftigde zal het door beide partijen getekende schenkingsdocument per aangetekende zending opsturen naar het adres van de schenker, zodat het document een vaste datum krijgt. Die datum is dan ook het onbetwistbare startpunt van de driejarige risicotermijn. Blijft de schenker tijdens deze driejarige periode in leven, dan zijn er geen schenkingsrechten verschuldigd. Komt men tijdens deze driejarige periode toch voor een situatie te staan waarbij het plots niet goed gaat met de schenker (bijvoorbeeld: een opname in het ziekenhuis), dan kan het aangewezen zijn om alsnog het nodige in orde te brengen voor de registratie van de gedane schenking en betaling van de – lagere – schenkingsrechten.
Ook wanneer men nog geen schenking heeft gedaan, kan het in dergelijke crisissituatie fiscaal opportuun zijn om alsnog een roerende schenking te organiseren. Aangezien het hierbij vaak geen optie is om de driejarige termijn af te wachten, laat men het pacte adjoint onmiddellijk registreren en kiest men er bewust voor om meteen de lagere schenkingsrechten te betalen om zo de hoge successiedruk te vermijden.
In beide gevallen zal het er evenwel op aankomen om het pacte adjoint tijdig aan te bieden ter registratie.
2 Ofwel ter registratie aanbieden bij het kantoor rechtszekerheid
Een eerste mogelijkheid om de successierechten te vermijden is het pacte adjoint ter registratie aanbieden op een Kantoor Rechtszekerheid[3] naar keuze. Dit hoeft dus niet persé het Kantoor Rechtszekerheid te zijn van de woonplaats van schenker of begiftigde.
In Brussel en Wallonië gebeurt de registratie ingevolge de effectieve betaling van de schenkingsrechten, op hetzelfde moment dat het document wordt aangeboden.
In Vlaanderen gebeurt de registratie louter ingevolge ontvangst van de documenten (los van de betaling, die achteraf wordt geregeld door de Vlaamse bevoegde dienst VLABEL). Je kan ze binnen brengen op kantoor, in de bus deponeren, per post versturen of – op sommige kantoren – per e-mail doorsturen[4].
Bij urgente gevallen dient men evenwel rekening te houden met de openingsuren van deze kantoren. Documenten kunnen énkel ter registratie worden aangeboden (ook per e-mail) tussen acht uur ’s morgens en twaalf uur ’s middags. Bovendien stelt de wet dat een document dat wordt aangeboden buiten de kantooruren (dus na 12 uur, of in het weekend), wordt geacht te zijn aangeboden op het moment van de éérstvolgende opening van het kantoor.
Indien de schenker aldus op vrijdagnamiddag via een spoedopname in het ziekenhuis belandt en het document diezelfde namiddag wordt bezorgd aan het Kantoor Rechtszekerheid, dan zal de aanbieding slechts tellen vanaf de daaropvolgende maandagochtend acht uur. In sommige gevallen kan het dan evenwel al te laat zijn.
3 Ofwel neerleggen onder de minuten van een notaris
Een andere – soms vergeten – mogelijkheid om aan de successierechten te ontsnappen, is om het pacte adjoint te laten neerleggen onder de minuten van een notaris. Concreet komt het er op neer dat de notaris een notariële akte opmaakt, waaraan het pacte adjoint wordt gehecht[5]. Hoewel ook deze akte (en haar bijlage) binnen de 15 dagen door de notaris ter registratie moet worden aangeboden, telt hier het ogenblik van het verlijden van de akte als tijdstip waarop de akte op fiscaal vlak wordt geacht te zijn onderworpen aan schenkingsrechten en dus te zijn “aangeboden”.
Deze techniek heeft zo zijn voordelen. Men hoeft zich niet te houden aan de openingsuren van het Kantoor Rechtszekerheid. Meer nog, in uitzonderlijke omstandigheden is het de notaris deontologisch niet verboden om zijn ambt te verlenen buiten de kantooruren (zoals in het weekend of op een feestdag), en om ter plaatse te gaan bij de schenker indien diens gezondheidstoestand dit rechtvaardigt.
Tevens kan de notaris in de akte het precieze uur vermelden, hetgeen op het Kantoor Rechtszekerheid in principe niet het geval is[6]. Indien de schenker de dag zelf overlijdt, kan het evenwel van belang zijn om bewijs te kunnen leveren dat het tijdstip van aanbieding zich situeerde vóórafgaand aan het tijdstip van overlijden.
Hoe dan ook, mocht je in dergelijke situatie terechtkomen, weet dan dat je adviseurs ter beschikking staan om jou te ontzorgen. Aarzel niet om hier contact met ons op te nemen, zodat we kunnen bekijken welke optie desgevallend het meest aangewezen kan zijn.
[1] Voor Vlaanderen: schenkbelasting.
[2] Voor Vlaanderen: erfbelasting.
[3] Het voormalige “registratiekantoor”.
[4] Je neemt best voorafgaandelijk contact op om na te vragen welke werkwijze het betrokken kantoor toelaat.
[5] De kostprijs van dergelijke akte (ereloon en dossierkosten) bedraagt circa 375 euro (incl. BTW).
[6] Al zou men de ontvanger wel kunnen vragen om het uur van aanbieding manueel toe te voegen aan het registratierelaas.
